U roku od samo godinu, budžet Federacije Bosne i Hercegovine prešao je iz stanja suficita u stanje deficita, izazvavši zabrinutost među ekonomistima i javnosti.
Prema šokantnim podacima koje je u “Istrazi sedmice” Hayat TV iznio glavni revizor Ureda za reviziju institucija u FBiH Dževad Nekić, prihodi budžeta u 2024. godini iznosili su 5,8 milijardi KM, dok su rashodi dostigli 6,3 milijardi KM, što dovodi do deficita od 536 miliona KM. Ovi podaci dolaze samo godinu nakon što je budžet zabilježio suficit od 203 miliona KM i akumulirani suficit od 487 miliona KM.
Nekić je za Hayat televiziju pojasnio da je akumulirani deficit na kraju 2023. godine iznosio 48.843.450 KM. Ovaj drastičan preokret u fiskalnom stanju ukazuje na velike promjene u ekonomskim politikama i troškovima vlasti.
Jedan od ključnih faktora koji se navodi u objašnjenju ove situacije su "preveliki apetiti vlasti".
Vlast u Federaciji BiH, koju čine stranke Trojke i HDZ BiH, povisila je rashode što je rezultiralo ovim velikim deficitom. S obzirom na to da su se rashodi značajno povećali u odnosu na prihod, jasno je da se budžetska ravnoteža poremetila.
Ova situacija otvara pitanje o održivosti trenutnih ekonomskih politika i mogućem uticaju na buduće fiskalne strategije. Građani i analitičari očekuju da će vlasti morati donijeti hitne mjere kako bi se stabilizovala fiskalna situacija i kako bi se obezbijedilo da slične krize ne postanu učestale.
Kako bi se izašlo iz ove finansijske krize, potrebno je ozbiljno razmotriti sve aspekte budžetskog planiranja i potrošnje, kao i potencijalne reforme koje bi mogle pomoći u uspostavljanju dugoročne fiskalne stabilnosti. Svi pogledi su uprti ka vlastima da pruže jasnu strategiju za prevazilaženje trenutnih izazova i vraćanje budžeta u pozitivnu ravnotežu.
Prema izvještaju Ureda koji je objavljen danas, u 2022. godini ukupni prihodi, primici i finansiranje iskazani su u iznosu od 5.304.270.543 KM, rashodi, izdaci i otplate dugova u iznosu od 5.100.515.233 KM, te je ostvaren pozitivan finansijski rezultat (suficit) u iznosu od 203.755.311 KM.
- U 2023. godini ukupni prihodi, primici i finansiranje iskazani su u iznosu od 5.836.617.779 KM, rashodi, izdaci i otplate dugova u iznosu od 6.372.994.896 KM, te je ostvaren negativan finansijski rezultat (deficit) u iznosu od 536.377.117 KM - navodi se u izvještaju da koji je dato mišljenje s rezervom.
U obrazloženju se navodi i da su na negativan finansijski rezultat u najvećem dijelu utjecali su manje realizovani planirani prihodi i primici u odnosu na planirana sredstva Budžetom FBiH za 1.100.945.576 KM.
Nekić je pojasnio da je sada taj deficit ono što se mora planirati u budžetu za iduću godinu.
Razlog za takav deficit kako su utvrdili je, milijardu KM je manje ostvarenih prihoda bez da su dati razlozi zašto je došlo do tog pada iako je ostvaren i pad u rashodima, ali ne u toliko značajnoj mjeri.
- Dali smo preporuku da su trebali preduzeti određene aktivnosti u cilju održavanja ravnoteže bilansa. Ako imate pokazatelje da su prihodi u padu morate, a što Zakon o budžetu i predviđa, preduzeti određene radnje da kontrolišete rashode, da se ne ostvaruju određeni rashodi ako se ne realizuju prihodi – rekao je Nekić.
Kazao je da nije bilo posebnih budžetskih korisnika, ali da je ono što je interesantno su određene transferi koji se dijele bez kriterija i na čemu treba biti poseban nadzor.
- Riječ je o transferima koji se direktno troše ili se daju nižim nivoima vlasti. Trasferi i jesu neka sloboda u odlučivanju – rekao je Nekić.
U izvještaju se navodi da je najznačajnije odstupanje konstatovano kod planiranja neporeznih prihoda u iznosu od 213.728.958 KM, a isto se odnosi na manje realizovane prihode od poduzetničkih aktivnosti i imovine i prihode od pozitivnih kursnih razlika u iznosu od 194.792.010 KM, te naknade i takse i prihode od pružanja javnih usluga u iznosu od 26.075.736 KM.
- Primici od zaduživanja manje su realizovani za 425.106.997 KM, a isto se odnosi na manje realizovane zajmove primljene kroz državu u iznosu od 112.857.513 KM, primitke od domaćeg zaduživanja (dugoročne obveznice) u iznosu od 90.233.048 KM i primitke od domaćeg zaduživanja (trezorski zapisi) u iznosu od 222.016.436 KM. Također, primici od finansijske imovine manje su realizovani za 99.647.388 KM u odnosu na planirana sredstva Budžetom FBiH – navodi se, između ostalo, u izvještaju.
Ured izvještaje koji imaju negativno mišljenje dostavlja kantonalnim tužilaštvima, kao i u slučajevima kada utvrde mogućnost zloupotreba.
