Sve što danas znamo o smrti čuvene egipatske kraljice potiče iz memoara Oktavijana, ali postoje nelogičnosti kada je u pitanju teorija o ugrizu zmije.
Čini se da je smrt Kleopatre bila podjednako dramatična kao i njen život.
Nakon što su egipatska kraljica i njen dugogodišnji ljubavnik, rimski general Marko Antonije, vidjeli kako su njihove zajedničke snage desetkovane u bici kraj Akcija 31. godine prije nove ere, povukli su se u neizvjesnu budućnost u Aleksandriji. Nekoliko mjeseci kasnije, dok je Oktavijan “kucao” na vrata Aleksandrije, očajni Marko Antonije ubio se vlastitim mačem, piše History.
Suočena s mogućnošću gubitka kraljevstva, i sama Kleopatra je počinila samoubistvo 10. augusta 30. godine prije nove ere, dopustivši otrovnoj zmiji da ugrize nju i njene dvije sluškinje.
Ali je li zaista bilo tako?
Šta je izmišljeno, a šta stvarno
Historijski dokazi o Kleopatrinoj smrti, kao i o većem dijelu njenog života, prilično su tanki. Oni koji su skupili najobilnije izvještaje o njenom životu, a posebno rimski pisac Plutarh, živjeli su generacijama nakon njene smrti. Pjesnici, dramaturzi i filmski stvaratelji kasnije su iskoristili ove izvore kako bi od Kleopatre izgradili gotovo mitski lik, koji je u velikoj mjeri definiran moćima zavođenja i njenim odnosima s dvojicom rimskih vođa, Julijem Cezarom i Markom Antonijem.
Takvi izmišljeni prikazi o njenom životu i preranom padu stvorili su popularnu sliku Kleopatre kao lijepe, osuđene glavne junakinje jedne od najpoznatijih romantičnih drama. Iza te slike, međutim, stajala je prava osoba – kraljica, koja je, bez obzira na svoj izgled, sigurno bila odličan vođa – i jedan od najmoćnijih članova grčke dinastije koja je dominirala Egiptom više od tri stoljeća.
Šta znamo o Kleopatrinoj smrti?
Nakon što su rimske snage porazile egipatsku vojsku u bici kod Akcija, Antonije i Kleopatra su se povukli u Aleksandriju, gdje su vidjeli kako njihovi bivši saveznici i pristalice prelaze na stranu Oktavijana. Par je potom raspustio svoje razuzdano “Društvo neponovljivih jetri” i osnovao novo: “Družina do smrti”. Kleopatra je imala i mauzolej na dva sprata, brzo sagrađen na zemljištu njene palače, pored hrama posvećenog njenom alter egu, boginji Izidi.
Krajem jula 30. godine prije nove ere, snage Oktavijana stigle su do Aleksandrije, a Kleopatra se povukla u svoj mauzolej. Čuvši da je umrla, Marko Antonije se ubo vlastitim mačem. Njegovi ljudi su ga odveli do Kleopatre i on joj je umro u naručju. Prema Plutarhu, član Oktavijanovog osoblja u tajnosti je upozorio Kleopatru 9. augusta da se general planira vratiti u Rim za nekoliko dana i povesti Kleopatru i njenu djecu sa sobom. Sljedećeg dana, Kleopatra se zatvorila u mauzolej s dvije sluškinje i poslala poruku Oktavijanu, koji je do tada već bio Aleksandriji, vjerovatno u kraljičinoj palači.
Otvarajući Kleopatrinu poruku u kojoj je ona tražila da bude sahranjena pored Marka Antonija, Oktavijan je odmah poslao svoje ljude u potragu. Kad su razbili vrata mauzoleja, zatekli su Kleopatru kako beživotno leži na zlatnom kauču, a njene dvije sluškinje su ležale mrtve pored nje. U vrijeme kada je umrla, Kleopatra je imala 39 godina i vladala je Egiptom više od 20 godina.
Teorija o zmijskom ugrizu
Prema najčešće ponavljanoj teoriji o Kleopatrinoj smrti, umrla je od ugriza zmije otrovnice – koji joj je nanijela ili egipatska naočarka (mali poskok) ili egipatska kobra. Za nju bi to bilo posebno poetično samoubojstvo: naočarka je Egipćanima bila simbol kraljeva, dok je kobra bila povezana s Kleopatrinom omiljenom boginjom Izidom.
Prema modernim egiptolozima, postoji nekoliko spornih stvari u vezi s ovom teorijom. Kao prvo, kobre su obično dugačke najmanje jedan i pol metar, a mogu narasti do dva i pol metara. To znači da bi kobra bila prevelika da bi se prokrijumčarila u Kleopatrin mauzolej u košari smokava, kako priča kaže. Osim toga, nisu svi ugrizi zmija smrtonosni, a oni koji jesu – ubijaju polako i mučno. Zbog toga je teško povjerovati da je zmija uspjela ubiti Kleopatru i njene dvije sluškinje u tako kratkom roku, koliko je trebalo Oktavijanu da primi poruku i pošalje svoje stražare.
Ako je Kleopatra otrovala sebe, vjerovatnije je popila smrtonosnu biljnu kremu ili se namazala otrovnom mašću, kao što je sugerisao drevni historičar Strabon. Bilo što od ovoga ubilo bi nju i njene sluškinje brže i efikasnije od ugriza zmije.
Je li to bilo samoubistvo?
Istina, međutim, nastavlja izmicati. Bez poznatih očevidaca i bez primarnih pisanih izvještaja o smrti Kleopatre, većina onoga što znamo potiče od Oktavijana – za kojeg neki tvrde da je i sam osumnjičen. Svakako je imao motiv željeti Kleopatrinu smrt, jer je karizmatična kraljica predstavljala potencijalnu prijetnju njegovoj dominaciji u Egiptu.
Bez obzira na to je li Oktavijan naredio ubistvo Kleopatre i njenih sluškinja ili joj je samo pružio prostor i priliku da se sama ubije, ono što se dogodilo kasnije je jasno: on je svojim stražarima naredio da ubiju i Cezariona, Kleopatrinog sina tinejdžera čiji je otac bio Cezar, kako bi uklonio svako pitanje o tome treba li dječak naslijediti majku na prijestolju.
Oktavijan je potom, kao car, Egipat učinio rimskom provincijom. Kasnije, promijenio je svoje ime u August. U svojim memoarima, Oktavijan August je osigurao da se njegova verzija priče o Kleopatri i njenom samoubistvu – ugrizom zmije, prepričava u stoljećima koja dolaze.
Što se tiče događaja iz mauzoleja, riječi Plutarha možda su i najbolje: “Istinu niko zaista ne zna.”
