Riječ je o hemikalijama razvijenim četrdesetih godina prošlog vijeka, koje su u potpunosti otporne na vodu i toplotu.
Hemikalije iz grupe PFAS čine perfluoroalkilne i polifluoroalkilne materije, velika grupa hiljada sintetičkih hemikalija čija je primjena u društvu i učestalost u prirodi jako raširena.
Sve hemikalije iz te grupe sadržavaju veze ugljenika i fluora, jednu od najsnažnijih hemijskih veza u organskoj hemiji, koja im omogućuje da budu otporne na razgradnju pri upotrebi i u okolini.
Većina hemikalija iz grupe PFAS lako se prenosi u okolini i prelazi velike udaljenosti u odnosu na izvor ispuštanja.
Nažalost, neuništiva priroda hemikalija iz grupe PFAS implicira da su se one s vremenom nakupile u vazduhu, tlu, vodama jezera i rijeka, u hrani, pa čak i u ljudskom organizmu.
Hemikalije iz grupe PFAS mogu utjecati na razvoj raka
Sve je više poziva za strožom regulacijom upotrebe PFAS-a koji su štetni za ljudsko zdravlje. Mogu oštetiti jetru, rezultirati visokim holesterolom u organizmu, smanjiti imunološku reakciju i utjecati na razvoj nekoliko vrsta raka, posebno smrtonosnog oblika raka jetre.
Stoga su istraživači, koji su studiju objavili u časopisu Environmental Research, željeli da izmjere kontaminaciju slatkovodne ribe analizom 500 uzoraka uzetih iz američkih jezera i rijeka između 2013. i 2015. godine.
Srednja stopa kontaminacije iznosila je 9,5 mikrograma po kilogramu. Od svih kontaminiranih uzoraka, tri četvrtine se odnosilo na PFOS – perfluorooktansulfonsku kiselinu, jedan od najčešćih i najštetnijih zagađivača od više hiljada koji čine PFAS.
Istraživači su izračunali da je konzumiranje samo jedne slatkovodne ribe jednako ispijanju vode kontaminirane s 48 štetnih čestica na trilion u razdoblju od mjesec dana.
Po preporuci američke Agencije za zaštitu okoline voda se smatra sigurnom za piće ako ne sadrži više od 0,2 čestica na trilion.
Utvrđeno je da su stope PFAS-a pronađene u slatkovodnoj ribi koja je ulovljena u divljini bile 278 puta veće od onih otkrivenih u ribama iz ribnjaka.
- Više ne mogu ni da pogledam ribu, a da pritom ne pomislim na to u kolikoj je mjeri kontaminirana PFAS-om – rekao je AFP-u naučnik iz nevladine organizacije Environmental Working Group, Dejvid Endrus, koji je vodio studiju, a odrastao je pecajući i konzumirajući ribu.
Nalaz je ,,posebno zabrinjavajući zbog uticaja što ga trpe zajednice koje su u nepovoljnom položaju jer ribu konzumiraju kao izvor proteina ili iz društveno-kulturoloških razloga”, dodao je.
- Rezultati ovog istraživanja jako su me razljutili jer su firme koje su proizvodile i koristile PFAS kontaminirale svijet, a da ih se pritom uopće ne smatra odgovornima za to.
Za naučnika Patrika Birna, koji se bavi problemom zagađenja okoline na britanskome Univerzitetu John Moores u Liverpulu i koji nije učestvovao u istraživanju, PFAS je “vjerovatno najveća hemijska prijetnja ljudskoj vrsti u 21. vijeku”.
Dodaje kako ovu studiju smatra vrlo važnom jer ,,predočava prve dokaze o široko rasprostranjenom prenosu PFAS-a direktno s riba na ljude.”
Rezultati studije su objavljeni nakon inicijative Danske, Njemačke, Holandije, Norveške i Švedske, zemalja koje su prošli petak Evropskoj agenciji za hemikalije (ECHA) podnijele prijedlog o zabrani korišćenja PFAS-a.
Prijedlog je uslijedio nakon što su stručnjaci iz pet zemalja otkrili da se hemikalije iz grupe PFAS ne kontrolišu na adekvatan način i smatraju da je potrebna regulacija na nivou cijelog bloka, stoji u saopštenju agencije, prenosi Hina.
